Look, Listen & Live 1: Beginning with GOD

Susunod dongngon taku mipanggob atta ummunae tagu’tte annae lubong. Dida nangituttudu’tte mipanggob si ossaan ya sa tuttuwae Apodios. Ilantaku iglatu’tte annae iblu. Abusontaku kad dongngon atte radyo, ilantaku’tte umasi.

Ilan tau se ummunae iglatu Ak Adam Ya Da Ayam

Genesis 1:1 - 2:14

Sa lapun ni annae lubong, ippun inggaw nu adi abus ak Apodios. Os-ossanggan Apodios, siya kad Ispiritu (We adipun maila). Ak Apodios kad kalabbongana amin. Igammuna da amine banag ya siya ka dos awad atte ngaimane igaw. Kinningwana da amine awad ad luta ya ad langit. Dinniwinna bos lalaki ye naala’tte tapuk ni luta. Sa sanae lalaki, innattana’k kalidodwae angigammu kan Apodios. (Amine kasomsomkan kan gignana, mipan-unud atte pinion Apodios). Ningadanana sanae lalaki’k Adam. Pun ak Adam asi nangngadan atta amine kumayame kingwan Apodios. (Ak Apodios we mismu nangwa’tta amine Ispiritu ya da Angheles ad langit.) Pun amin atta annae kingwan Apodios, ambabaluda.

Ilan tau se umagwae iglatu Sa Miyasawa Kan Adam

Genesis 2:15-25

Pun inninggana’k Adam si patbalu ya (Allutae) igaw atte garden ad Eden ak angayyuwan. Inninggaw sidi da nangkalakalasi ye parsuwae nambambantu, yakon ippun mibagay ak mikagwa’tte lalaki, sana gapunae pinasuyop Apodios ak Adam atte an-oyote suyop. Wok nangala si butik Adam wok oona’k bubai, pun iniggana’k nikagwa si lalaki bulunna. Da sanae lalaki kan bubai, amboboddangda, yakon adidapun mabain. Makwae makaugudda kan Apodios we isun di bulbuyun da. Pasigda allaylayad sidi te patbalu we igaw, kad adidapun matoy ya naippun lawweng atte sanate igaw.

Ilan tau se umatlu we iglatu Sa Ulog Atte Garden Ad Eden

Genesis 3:1-8

Pune sadi kanan Apodios kan Adam, makwae angankayu’tta ngaimane kalasin ye bungan da kayu si annae garden ad Eden. Yakon maspule adikayu angan atte bungan ni kayu we angigammuwanyu si ambalu kan lawweng, te nu angankayu aaddi ye matoykayu. Ak satanas kad sigude Anghel ad langit, yakon binusulna’k Apodios. Pune sadi nambalin ak kabusul Apodios siya. Ak satan kad nambalin ak patbalu we ulog wok ummoy atte bubai pun tinultulli ya na bubai wok anana an siya, “Dakampun ewan ak tuttuwa imbagan Apodios we matoykayu nu kanonyu bungan ni sanate kayu. Pune sadi inawisna bubai ta kanona bungae imparit Apodios. Nangala kad bubai’k kinanna, nangwa ad innatana Adam wok anona bos. Dida kad adidapun tinuttuwa imbagan Apodios. Gapu ta adidapun tinuttuwa’k Apodios, giniknadae amboboddangda. Pun amod de bainda. Pune sadi pinadasdae umoy okyan antalu ta adin okyan Apodios dida ilan.

Ilan tau se umapatte iglatu Da Adam Kan Eva si Lasin Ni Garden Ad Eden

Genesis 3:14-24

Nangwa kad Apodios linsinna’k Adam ya sa bubai atte garden ad Eden wok kanana kan Adam, “Gapu ta kinannu bungae imbaga’k we adim kanon, sana gapunae milunud lubong. Pun inggana sinsadi, masapule ampakalamkae ankewaal ya asikaot makwae angan. Kanan os Apodios atte bubai, gapu ta adimpun pinati imbagak, ampakalamok os sikae we umanak, wok kanan os Apodios atte ulog, gapu’tte sanae kinningwam milunudka, sana gapunae masapule we ambikabikanolkae anaddalan. Pun sadi gapun ni ambinnusulan da ulog atta tagu. Ak Adam kad ningadanana bubai’k Eva. Da ganak kad Eva, dida da nangiganak kan ditaku losan. Pun manipud kan da Eva, sissyae misisinataku kan Apodios. Te sa adimpun Adam natuttuwaan kan Apodios, nilaggungtaku losan. Yakon sa Karin Apodios, sa umali ye algaw angibuun ak tagu we angabak kan satan. Sa sanate tagu siya abus ak kallabbong angipauli kan ditaku kan Apodios. Sa sanate tagu siya’k Apo Jesu-Cristo.

Ilan tau si umalimae iglatu Ak Noah Ya Sa Dakole Bapor

Genesis 6:1-22

Pun manipu’d kan Adam, amin atta tagu inunudda’k satan. Abuse ossaan tagu we nangwa’tta makaay-ayu an Apodios. Sa ngadanna kad Noah. Kanan Apodios kan siya, “Simsimmokku we dadailokda amin gapu’tta ummumdane basul da tagu”. Kanana bos, “Angwaka’k bapor a para kan sika te aaddi ye iggak litap ad luta ak anadail atta amine matag.” Kanan Apodios os kan dida, “Lumnokkayu’tte bapor we an-asaw ya da abengnu ya da asawada.” Angitaggakadkayu’tta antokotokome ayam, ta midogada maayyuwanan.” Pun kiningwan Noah da amine banage inkuman Apodios kan siya.

Ilan tau si umanomme iglatu Sa Ummamdane Litap

Genesis 7:1-24

Ak Noah kad, inggupagupatna kanane dadailon Apodios dida yakon sissiyae adidapun nan-awidan da lawwenge kokok-onda. Ak Noah ad ya da pamilyana, ya da natokotokom atta kalasin di parsuwa, ummoyda’tte barko. Pune sadi iyyunob kad Apodios barko, insalad ni ummamdane udan inggana’k opatpulu we algaw ya opatpulu labi. Pun losan pumusik danum we malpu’tte luta inggana’k naamin nalakbongan luta. Amine tagu kan da ayam, nankakatoyda, abus ak Noah ya amine inggaw atte barko’ak nabun-an.

Ilan tau si umapitue iglatu Sa Abungal Ya Sa Inkarin Apodios

Genesis 8:13-22

Gumminok kad udan namag-anan luta si nalakpus sintawon. Pun lummawa da Noah we nalpu’tte barko we simbalyan ya da amine ayam. Pune sadi, daguse nangitod ak datum wok nay-ayu’k Apodios. Kingwan kad Apodios, inniggana abungal ad langit wok kanana, “Adikpun agon dadailon da amine kumayam we mipagapu si litap. Nu ampaola abungal, sanat angikagasmokak atta inkarik kan dikayu.” Susunud, nu ilanyu abungal, ikagasmokyu we dagus da imbagan Apodios. Ak Apodios kad, kuwisona lubong kasin. Kad sa kasine anusaana, dadailona lubong atte apuy. Kad ngaimane amati kan Apodios, adidapun agon makimut te innatod Apodios kan dida dalan we inondae miligsi. Kad sa sanate dalan, siya’k Apo Jesu Kristo.

Ilan tau si umagwayue iglatu Sa Tower Ad Babel

Genesis 11:1-9

Sa abeng Noah, ummamdan da ginanakanda. Pun kanan Apodios kan dida, “Inkayu’tte amine sulin ni lubong, yakon adimpun da tagu pione sumina kan Apodios. Pun simsimmokdae angwada’k tower we mitukkad ad langit. Innilan kad Apodios we adidapun amati ya patda sukal, kanana kan dida, “Da aminennae an-ugud atte ossaanae kalasin di ugud, iyyak ansabasbaliyon gingada. Ilanyu kad da tagu si iglatu, adidapun an-asiinnawatan atte ugud.

Ilan tau si umasiyame iglatu Ak Job Kad Andaydayaw Kan Apodios

Job 1:1-12

Sa anna kade tagu’tte iglatu, ak Job. Siya kad nandaydayaw kan nandatun atte tuttuwae Apodios te adinapun inunud pinion satan. Ak Job kad, adu da abengna ya musassuna, ummamdan os da ayamna wok bummaknabaknang gapu kan Apodios. Sin-algawan kad kanan Apodios kan satan, “Sa sanate Job, pasig tummuttuwa kan sakon, yakon kanan satan kan Apodios, “Daydayawon kammos Job sika te innittam ak kinabaknang”. Kanan satan kan Apodios, “Nu alam pauliyon kinabaknange innatodnu kan Job, aaddi ye an-awdana sika.” Yakon inigammun Apodiose ak satan ad malat-ay. Kad inigammuna bose takon ay nu kumapus ak Job, sissiyae andaydayaw kan siya. Pun impalubus Apodios we kaanon satan kinabaknang Job ta amanoknokana’tte pammatin Job kan Apodios.

Ilan tau si umasimpuyue iglatu Sa Nandomdoman Job

Job 1:13-22

Sin-algawan kad, ummoy ni osa’tta musassu imbaga ampakimute damag kan Job. Da kabusul kad Job, gingngatda osa’tta musassuna. Sa napasamak, inniggana ampigsae kilat wok naamin nankakatoy da karnerona ya da nampayyuwanona. Sissiya kade tatakdoge daannapun iputud da ibagana, nadanatong os osa’tta musassunae ummoy nangibaga’tte sindumallu we nakwa wok kanana, “Da abengnu kad nampiestada wok inniggana kad ampigsapigsae bali, nikisob boloye inninggawanda wok naaminda nankaatoy. Gapiu’tta sanae napasamak, nampakalbo’k Job wok allukbub atte luta ta angipailae lawweng angosna’tta napasamak. Pune sadi kanana, “Ak Apodios nangitod atta anna losan. Kad sinsadi, annae pauliyona. Yakon sissiyae madaydayaw ngadanna.” Amin atta annae nakwa kan Job, adinapun nan-awidan ak Apodios.

Ilan tau si miasawera’ osae iglatu Da Rigat Job

Job 2:1 - 41:34

Kanan os satan kan Apodios, “Nu maagnu pasigabon long-ag Job aaddi ye an-awidana sika! “Pune sadi impalubos os Apodios we padason satan ak Job. Kingwan kad satan, inniggana ampakimute gagatol. Sa asawan kad Job si nappog kanana, “Ngaipam adi an-awidan Apodiosnu ta matoyka? Yakon ak Job kad, adinapun tinuttuwa imbagan asawana wok kanana, “Sa nangittan Apodios atta ambabalu we banag, inawatta, kad nu innatodna rigat, aditapun kamman os awaton? Kingwan kad da tulu we bulbulun Job, ummoyda nakaug-uggud kan siya si pigae algaw. Wok imbagada kan Job kanane, ‘Dinusan Apodios sika’tta lawenge kingwam. Pune sadi ak Apodios mismu ummoy nangipaigammu kan dida atta adidapun naawatan. Ak Apodios kad ippun ampatinggaan ni kaboolana, siya kad os igammuna da amine banag. Igammuna bos nu ngai amo nabalbalu para kan ditaku, ya siya bos namili’tte rigat bakon nu ambalu we biyage para kan ditaku.

Ilan tau si miasawera’ duwae iglatu Nipauli Kinabaknang Job

Job 42:1-17

Innilan kad Job kangatun Apodios, adinapun imbain ya adinapun nanduwaduwae nangibaga’tte kinabaluna. Inkararagan Job da bulbulunna gapu ta adidapun naawatan mipanggob kan Apodios. Innilan kad Apodios pammatin Job, pinabaknangna ya pinapolkasna bos gagatolna. Da gagayyomna kad, ummoyda nakapiesta kan siya wok angitodda’k atodda para kan siya. Pune sadi innattan Apodios ak Job ak simpulu we abeng, pitu we lalaki ya da tulu we patbabalu we bubai. Innittan os Apodios ak andu we biyag ta liana da adu we ginanakana, pun asi natoy si paate nadukudukutan. Pun kanana, gagayyom, ak Apodios kad igammuna nu ngaipataku anrigat. Somsomkonyu ayat Apodios kan ditaku ya sa ambalu we abus ak piniona para kan ditaku. Piona bose pasigtaku antalgod kan siya ta lamogtaku abakon ak satan atte gapu kan Apo Jesu Kristo.

Sa miasawer ak tuyu we iglatu Tinenan Abraham Ilina

Genesis 12:1 - 13:4

Sin-algawan kad kann Apodios kan Abraham, “Tenam sanate ilim ya sa boloy amam, kad inka si igawe asik ipaila kan sika. Kad, ambalinok sika’k dakol we pagillian (nation). Gapu kan sika, bindisyunan Apodios da amine tagu’d luta.” Ak Abraham kad, pinatina da amine inkarin Apodios wok kingwana amin da imbagana. Pun kingwan kad Abraham, innilana da asawana ya da musassuna ya da kukuwana wok tinaddalanda si pigan algaw inggana’k dummatongda’tte igaw we Kanaan. Pune sadi kanan Apodios kan siya, sana igawe inkarik kan sika we ittok atta ginanakam.

Miasawer ak upate iglatu Da Abraham Kan Lot

Genesis 13:5-18

Ak Abraham kad amunakonak Lot. Ak Lot kad nakaoy kan Abraham ad Kanaan. Da Abraham kad kan Lot, an-isu we ummamdam da ayamda. Da sanae ayamda da dam-on da ampapatoy gapu’tte putod ak angananda pulagda. Pun kanan Abraham an Lot, ilan ta ud makwaanda ta adida pun mampapapatoy “Gogwaonta gay dida takon ay nu sika ampili atte piome pulag.” Pun siya piniliyan Lot ak ankuwana ambalu, alluta ya anna wail we uminuman da ummamdane ayamna. Ak Lot kad ummoy inninggaw atte adanin ni ili ye ngannonda Sodom. Pun nan-ugud ak Apodios kasin kan Abraham wok kanana, “Amin annae innilam, ittok kan sika ya da ginanakam inggainggana.

Miasawer ak lima’y iglatu Inabot Abraham Arin Ni Ulnus

Genesis 14:1-24

Da tagu’d Sodom paatte kabasbassulanda. Da sanae opate Ari ye nakagubat ad Sodom. Nangabakda te inabakda da kagubatda. Da sana kade nangaba, kinatawda’k Lot ya da pamilyana. Yakon ak Abraham ya da taguna, ummoyda sinalakniban atta kabusulna. Nipaulida kade nalpu’tte gubatan, inabotda pangat da Ari. Sa ngadan kad sanae Ari, ak Melchizedek we Ari’d Salem, sa piona kanan, ‘Ulnus’. Ak Melchizedek, ummoy nangiyoy atte tinapay ya bayas kan Abraham, wok kanana, “Intalayag Apodios siya we angatuwan. Iyyawatna da kabusulnu kan sika. Pune sadi nangitud ak Abraham ak itodna te Arin ni Ulnus. Sa ari kad ad Sodom pinionae angitod kan Abraham ak atodna, yakon adimpun Abraham pinion. Te adinapun pione awaton atode malpu si kabasbassulane we ari. Nandongdong-og kad ak Lot, nipauli’d Sodom kasin.

Miasawer ak onome iglatu Iniyap Abraham Da Bituwon

Genesis 15:1-21

Ak Apodios kad, inawagana’k Abraham ak ‘Sunud’. Imbaganae da ganak Abraham, dida asi ambalin ak taguna. Yakon namsuy ak Abraham si nibaga sadi te naipun abengna. Pun inayagan Apodios ak Abraham atte lasin wok kanana, “Antangadka ta belangom da andi ye betuwon, nu piga belangda sanat isunda kaadun da ganaknu.” Pinatin kad Abraham da imbagan Apodios, nay-ayuk Apodios kan siya. Kanan os Apodios kasin kan Abraham, “Sa umali ye algaw, da ginanakam asi anginkuwa si lutae Kanaan.

Miasawer ak pitu we iglatu Sa Abenge Ismael Ngadanna

Genesis 16:1-16

Nabayage tawon nan-asaw-an da Abraham kan Sarah. Yakon sissiya gaye ippun abengda. Sin-algawan kad kanan Sarah kan Abraham, “Iyobognu gay sanate musassuk ta awad kad ganakna isun di an-abengta.” Pun sa ngadan ni musassun Sarah, Hagar, ak Hagar kad nabugi gapu kan Abraham. Yakon ak Sarah, nangimun kan Hagar wok an-ugud ak lawweng kan siya. Kingwan kad Apodios imbuunna Anghelna’k alliwliwa kan Hagar wok kanana, “Sa sanate iyabengnu ingadannu Ismael. Naganak kad ak Ismael amod da ganakna wok nambaline dakole pagillian (Nation). (Ak Ismael nambalin aka man da iyArab) yakon kanan Apodios kan Abraham, “Ak Sarah we asawam maganak ak lalaki ya mipagapu kan siya, ipatungpalku da inkarik kan sika.

Miasawer ak waru we iglatu Naemes Ak Sarah

Genesis 18:1-15

Dummatong kad nantawon ak Abraham ak siyampuru ya siyam ya ak Sarah kad atte sadi ye timpu siyampuru tawonna, Imbuun Apodios da tulu we bubuk-unona. Kingwan kad Sarah, nangisagana’k makan wok umoy Abraham itton atta sanae tulu we bubuk-unon atte lasin ni sigay ni tulda. Sa osa kad atta sanae bubuk-unon nan-ugud atte ugud Apodios wok kanana, “Siyam bulan malakpus misalade sana ya asiyot umabeng ak Sarah ak lalaki.” Ak Sarah kad inninggaw ad dalom si sigay we tuldae nanangngol si sadi ye inugud si osae bubuk-unon atte mipanggob kan siya. Yakon adinapun pinati wok naemes. Pune sadi kanan Apodios kan Abraham, “Ngaipa’k Sarah maemes? Awad kamman adin Apodios lamog?” Inkarin Apodios kan Sarah we takon ay nu mummammad-an, maganak pos pagay ak lalaki wok ningadanana’k Isaac. Sa piona kanan, “Emmesan”.

Sa Miasawer ak siyam we iglatu Inkararagan Abraham Ad Sodom

Genesis 18:16 - 19:29

Ak Apodios kad simsimmoknae dusaona’d Sodom gapu’tte ummamdane basul da tagu sidi. Pun imbagana kan Abraham koona. Pune sadi inkagasmok Abraham ak Lot wok kanana, “Idogam kamman dusaon da ippun basulda?” (Dakampun kamman ak ustu koon ni ankuwis atte lubong?) Pun nampakpakaasi’k Abraham atte masalaknibana’d Sodom wok kanan Apodios kan siya, “Nu awad odasak ak simpulu’k ummun-un si sanate ili, adikpun dusaon.” Ummoy da bubuk-unon Apodios ad Sodom, yakon abus ak Lotsi inonae allisi’tte ili. Nilisi kad ay ak Lot si sadi ye ili, inniggan Apodios apoy we nalpu’d langit. Pun naamiamin nasgob ad Sodom abus ak Lot ya da duwae bubai ye abengna’k nasalakniban.

Sa miaduwampuyu we iglatu Datun Abraham

Genesis 21:1 - 22:19

Ak Isaac kad abeng Abraham, anna kade madam-an bumabalu, pinadas Apodios pammatina, wok kanana kan siya, “Alam sanate os-ossaane abengnu we ak Isaac ta inka idatun para kan sakon.” Gaputa ampigsa pammatin Abraham kan Apodios pasiga tungpaluna da ibagana. Inigammun Abraham we takon ay nu idatunna abengna taguwon os Apodios kasin. Anna kade gongatona okyan Abraham ak Isaac we abengna ak idatunna kan Apodios, dinolwawan Apodios wok kanana kan siya, “Adimpay maag sagidon sanate abengnu. Sinsadi igammuke sakon pasignu tuttuwaon. Gapu’tte pammatim kan sakon, adikpun pauliyon sanate abengnu we innatodku kan sika.” Pune sadi nammotwa kad ak Abraham innilana karnero we nisingat si pangan ni kayu wok siya gingngatda’k kasukat ni abengnae Isaac we siya okyan idatunna.

Sa miaduwampuyu ya ossaane iglatu Ak Abraham We Nalakay Ya Sa Musassuna

Genesis 24:1 - 25:26

Dummatong kad timpu we paate nalakay ak Abraham, inayagana musassuna wok kanana, “Inka mipauli’tte ilik ta inka angngit ak asawan Isaac we abengku. Ak Abraham kad adinapun pion tenan ad Canaan ya adinapun os pione angasawa’k Isaac atta bubain da iCanaan we adipun angapudios. Pun kingwan ni musassuna, inkarina we tuttuwaona’k Abraham, ak Apodios kad indalanna sanae musassu’tta kanayun Abraham. Pun sidi nangdasana si patbau we bubai ye asawan Isaac. Sa ngadanna kad Rebeccah. Naganak kad da Isaac kan Rebeccah, lalaki wok ingadanda Jacob, (bakon nu Israel). Sa sana kade abengna, siya nambalin ak aman da kadakolane pagillian (Nation) ad Israel. Da tagu’d Israel sissiyadae inninggaw atte igawe Canaan. Ad Israel kad siya nalpuwan ni nambalin ak bindisyun atte amine lubong.

Sa Miaduwampuyu ya duwa’y iglatu Niyanak Ak Jesus

Galatians 4:4-5; Matthew 1:18-25

Sa ugud Apodios tuttuwa. (Ak Apodios kad adipun pulus antultulli.) Sa dadaane tulag, imbagan Apodios kan Adam we ibuunna pilina we siya abus ak angabak kan satan. Inggupagupatna bos imbaga kan Noah we dusao na da kabasbassulan. Impailan Apodios ak Jobwe pipiona gapu si pammatina, ya ak Abraham we pasig tumungpal atta karina. Sa annae iglatu, ilanyu sanae abeng we nangadanan ak Jesus. (Atte ustu we timpuna) sadi niyanakana’tte ili’d Israel. Sa inana kad babalasang we adipun antnattok Mary ngadanna. (Siya kad ginanakan Abraham ya ak Isaac) Yakon sa amana kad sa tuttuwae Apodios. Sa sanae abenge Jesus, siya nangidatong atte bindisyun atte lubong. Siya abus ak ummali’k nangabak kan satan wok nipaulitaku kan Apodios.

Miaduwampuyu ya turu we iglatu Sa Natoyan Jesus

Galatians 3:13,14

Dummakol kad ak Jesus, nantuttudu’tta tagu atte mipanggob kan Apodios. Kingwana bos da amine nakaskasdaaw ta angipailae siya kad nalpu kan Apodios. Yakon da tagu we kabasbassulan adidapun namati. Kingwada kad inlansadak Jesus atte krus. Sa suldadu kad dinuy-ukna lupyungna wok mauyus angosna. Susunod, ak Apodios kad imbagana kan Adam we nu kanona bungan ni imparitnae kayu, matoy. Amin kan ditaku, aditakupun tinungpal ak Apodios, pun siya gapunae madusataku’k inggainggana. Yakon natoy ak Jesus ta siya angikalu’tta basul da amine tagu. Ikagasmoktaku kamman inon Apodios we nangisagana’tte karnero ak datum Abraham we imbes we ak Isaac okyan idatunna? Kaknat os kingwan Apodios we nangitod atte os-ossanggane abengna imbes we ditaku okyan matoy. Ikagasmokyu kamman os imbagan Apodios kan Adam we angibuun ak angabak kan satan? Ak satan kad naganggangpute naabak gapu’tte natoyan Jesus we para kan ditaku. Sa kaboolan satan we gapun ni madusaantaku’k inggana, nagangput te nampatingga’tte natoyan Jesu Kristo ate krus.

Maiduwampuy ya upatte iglatu Natagu’k Jesus

John 20:19-29

Sa long-ag Jesus we natoy, ummoyda illibon. Yakon sa mikaklun algawna ummuli wok nampaila’tta susunudna. Yakon ak Thomas we osa’tta susunudna, naippun atte sadi ye timpu. Inug-uggud da bulunna kan siyae innilada’k Jesus. Yakon adipun namati si inug-uggudda kan siya. Puni sadi, kasin os nampaila’k Jesus an dida losan wok sadi nangipailanna kan Thomas si nilut-ukan ni lansa si imana ya sa naduy-uk atte lupyungna, kanan Jesus kan Thomas, “Amatika, adika agon anduwaduwa. Naabus kade imbagana sadi kanana, ‘Pian da tagu we amati takon ay nu adida sakon ilan.’ Susunud, adikayu mikama kan Thomas we nanduwaduwa kan Apodios. Siya okyan isutaku’k Abraham we namati atta inkarin Apodios. Te sa amatiyantaku kan Jesu Kristo, sadi angigammuwantaku kan Apodios ya agawatanaku’tte annanayune biyag.