Look, Listen & Live 1: Beginning with GOD

Kablaaw kan dikayo gagayyom, umalikayo ta man-adar tako panggop atta ummuna’e tagu we natagu ad luta. Makwa’e isuro ditako panggop atte ossaan ya tuttuwa’e Apo Dios. Ilan yo da igyato atte adiddilaag we libro. Ilanyo de sumaruno no dongron yo anne ginga.

Umuna we Iglato Ak Adam ya da animal

Genesis 1:1 - 2:14

Sa damdamona sa sana’e lubong daampon makwa. Abus ak Apo Dios ak awad. Awad de os-ossaan we Apo Dios. Espiritu siya. (adi tako pon miila siya). Awad losan we pannakabalin kan Apo Dios. Igammona da losan’e banag ya igawna de losan we lugar. Pinaloswan Apo Dios da losan ad luta ya sa langit. Pinaloswan na da tagu manipud atte tapok ni luta. Innatod Apo Dios atte laraki de Espiritu ta egammowona ak Apo Dios. (losan we somsomkona ya da koona miyunod kan Apo Dios). Inawagan Apo Dios de laraki we Adam. Ak Adam de nangatod atte ngadanda animal we pinaloswa’n Apo Dios. (Pinaloswan Apo Dios da losan we Espiritu kan da Anheles ad langit) da losan we pinaloswan Apo Dios amod de binaru da.

Mikagwa we Iglato Sa Asawa-on Adam

Genesis 2:15-25

Iniggan Apo Dios ak Adam atte ambaro we garden we tinangkonana. Inggawda laki kan bai we kumayam we nadumaduma da yakon ippon maibagay ak amburon ni laraki. Inturong Apo Dios ak Adam we umbog ya nor-o-nor-ot de suyop na. Innarana de osa tong-ar ni botik Adam. Pinaroswan Apo Dios de bubai manipud atte botik Adam wot iyoy na atte laraki ta siya de amburon na. Amboboddang de laraki ya sa bubai yakon adidapon mabi-in. Mabalinda we maka-ugud kan Apo Dios we isunan gayyom. Naidpun domdom, katoy kan lawing atte sadi we kakaskasdaaw we lugar.

Maikatlo we Iglatu Sa Urog Atte Garden

Genesis 3:1-8

Imbagan Apo Dios kan Adam,”nawaya ka we magan ate losan we bunga’n da losan we kayo atte garden, yakun adi ka pay mangan atte bunga’n ni kayo we ambaru ya lawing, ta no mangan ka sinat ippon duaduana we matoy ka,”Ak Satanas osa we anhel ad langit, yakon sinukil nak Apodios. Nambalin ak kaburson Apodios. Nampaila ak Satanas ate bubai we ambaro we urog. Inur-urnogana de babai. Imbagana e adipon matoy. Binalbaliyana we mangan atte bungan ni kayu. Inittan ni babai ak addam atte bunga wot kanonagos. Sinukil da ak Apo Dios wot adipon orgon igammo Apo Dios we isun de damo. Nambalin da we mabiin ya mamboboddang wot pinadas da we antaro manipud kan Apo Dios.

Maikapat we Iglato Da Adam kan Eva atte lasin ni garden

Genesis 3:14-24

Impooy Apo Dios da Adam ya si bubai ate lasin ni garden. Kanana kan Adam,” Gapu ta nangan ka atte kayo, mailunod de anna e luta. Andagson we sipot de koom ya asika mangan. Kanan Apo Dios atte babai, “Paaduwok de ligatno we umanak.” Wot sa urog,kanana,” Gapu ta kiningwam da sana,masamkuyka,amburos ka ate buangno we manggido.” Nambalin ak kabusor da tago de urog. Nginadanan Adam de babai we Eba (pi-ona ugudon biyag) Inggawda anak Eba we dida da dadakkor taku losan. Sissiya taku we summina kan Apo Dios ya losan taku summukil kan Apo Dios we isun di kingwan Adam. Yakon inkarin Apo Dios we dumatong de orgaw we mangiboon siya atte tagu we mangabak kan satanas . Sa sanat we tagu kabalinan na we isubli ditaku kan Apo Dios. Sa sanat we tagu siya de Apo taku we Jesu Kristo.

Maikalima we Iglato Ak Noah ya sa Dakor we Bapor

Genesis 6:1-22

Da taku ganak Adam we ummunod atta kopyan Satanas. Abus ossaan we tago de namadas we ampalayad kan Apo Dios. Noah de ngadan na, Kanan Apo Dios kan Naoh, inwallongko we simsimmok da tagu gapu ta napno de luta atta lawing da ya kokkoonda,Kumwaka ak bapor no. Mangiggaak ak litap atte luta ta yam-anok da losan we matattago we kumayam. Lumnok ka atte bapor we buron no de asawam ya da anak no ya da asawada . Iggam atte bapor da laki ya bai da losan we karasi’n di animal ya sissiwit ta taguwom dida. “ Kiningwan Noah da losan we imbilin Apo Dios.

Maikanom we Iglato Sa Dakor we Litap

Genesis 7:1-24

Binallaagan Noah da tagu we dusa-on Apo Dios dida, yakon adida pon man-awidan da lawing we kokok-on da. Ak Noah ya da kaboroy na ya sindadua atta losan we kumayam linumnok da atte bapor. Inlaknob Apo Dios deda ad darom. Oni kad insaradna we umudan. Umud-udan atte opat puro we orgaw ya opat puro we labi. Lummoswa da danum ad darom atte luta wot sa simbukor we lubong sinorpasap ni dakor we litap. Da losan we tagu, animal kan da sissiwit natoyda malaksid kanda Noah ya da inggaw ad darom atte bapor.

Maikapito we Iglato Sa Abungar ya sa kari’n Apo

Genesis 8:13-22

Gumminok de udan, wot narakpus kad de pito’n tawon namag-anan de luta. Da Noah ya da kaboroyna kan da animal lummawada atte bapor. Nandaton ak Noah kan Apo Dios wot ak Apo Dios napnok. Iniggan Apo Dios de abungor atte law-ang wot kanana, “adik pon gudas ikasin we yam-anon da losan we kumayom atte litap” no amparang de abungar sosomkok da karik kan dikayo. Gagayyom, no ilanyo de abungar sosomkonyo gos de sana. Ukomon os Apo Dios kasin de lubong. Sumaruno yam-anona de lubong atte apuy. Takon kad ay no katti, da amati ya umunod kan Apo Dios ippon iyyogyat da. Inittan dikayo kan Apo Dios atte daran we mallisi ya siya daran ak Apo Jesu Kristo.

Maikawaro we Iglato Sa Torre ad Babel

Genesis 11:1-9

Da anak Noah iggawda adu wew anakda. Imbaga’n ApoDios kan dida we umoyda matago atte losan we lubong, siyakon da tagu adidapun pi-on we mansisina . Nantuturaganda we mangwa da ak syudad we awad de torre na we maktad ad langit. Inilan Apo Dios de sinukil da kan pasindayaw da, wot kanana, “Os-ossaan we tagu da anna lusan ya gumigada atte ossa-an’e ugud. Bumaba tago losan ta intako mangkaskaslangon di ugudda.” Ilanyo da tago atte iglato. Adida pon maawatan de osa kan osa. Ingginokda we apasikad ak syudad ummoyda natago atta naduma-duma we karumaga. Sa sukil da tagu de nampasina atte osa kan osa ya sa sukil pinasinana da tagu kan Apo Dios.

Maikasiyam we Iglato Dinaydayaw Job Ak Apo Dios

Job 1:1-12

Sa tagu atte sana we iglato ak Job. Dinaydayaw ya nandaton atte abus we ossaan ya tuttuwa we Apo Dios. Adina pon inunod de daran satanas. Inggawda adu we anak kan puyong ya adu we simpuragan we animal. Kiningwan Apo Dios ak Job we ambalin ak amod de binaknangna. Osa we orgaw Imbagan Apo Dios kan satanas we magustuwana ak Job. Yakon kanan os satanas, ak Job daydayawon dika Apo Dios ta pion na we bumaknang. Kanana kan Apo Dios, “No kaanom da losan we kuwan Job, arawagan dika kan siya.”Igammo’n Apo Dios we nantulituli ak satanas. Igammona we mandaydayaw ak Job kan siya takon ay ambalin ak lawa. Wot iparubos Apo Dios ak satan we arana losan we kuwan Job ta ponnokona we ambaro we tago ak Job.

Maikasimpuro we Iglato Nanomdom ak Job

Job 1:13-22

Osa kad we orgaw indatongda katurong Job de ka-og-ogyat we damag. Inakaw da kabusor Job da baka kan da kabayo wot gongaton da gos da katurongna. Sa kilat de nangngat atta carnero ya da pastores da. Inakaw os da bandido da losan we camelyona. Sa osa we katurong indatongda de kagudasan we damage atta losan, kanana,”madama da anakno we manlanglang-ay idi pittowakon ni bali de boroy we egawda wot natoy da losan”. Pinukisan Job de urona wot mandos-ar atte luta. Kanana, “nangatod de Apo wot sa sana innara na gos. Madaydayaw otyan de ngadanna!” sa boot ni losan we ligat na adimpon Job inarawagan ak Apo Dios.

Maika simpuro ya osa we Iglato Nandagos ak Job

Job 2:1 - 41:32

Kanan satanas kan Apo Dios, “no dangram de long-ag Job, arawagana sika”, Impalubos Apo Dios ak satanas we padpadasona kasin ak Job. Iniggan satanas de ka-og-ogyat we gagator. Kanan ni asawa’n Job kan siya pammam adi arawagan ak Apo Dios ya natoy ka, “Yakon adimpun Job itadon wot kanana kan siya, “ummawat taku ta ambaro manipud kan Apo Dios ya adi taku pon as da ansikab? Turo we gagayyom de dummatong wot maka ugud da kan Job atte adu we orgaw. Kananda’e ak Apo Dios dusdusa-ona ak Job gapu atta lawing we kinwana. Oni kad nallotaw ak Apo Dios we mismo kan dida. Impakaawat na kan dida we adida pon maawatan. Adipun makamang de kababalin Apo Dios. Igammona da losan we banag igammona no ngani kabaruwan we makwa kan ditaku, ya siya ‘e abus de mamili atte ansigab kan lam-ay we biag we ittona kan ditaku.

Maika simpuro ya duwa we Iglato Nipar-og ak Job

Job 42:1-17

Innilan kad Job de kabalinan Apo Dios bummiin ta nanduwa-duwa-ana’ Apo Dios, kan siya porpana ugudon de kuwana we binaru. Indawdawatana da gagayyomna ta adida maawatan de ugali’n Apo Dios. Wot pinabaknang ya pinaporkas nak Job kasin. Dummatong da gagayyomna ta makalanglang-ay da kan siya ya idatongda da atod da. Inittan Apo Dios siya ak pito we laraki ya turo we ambabaro we bubai we anak. Natagu ta itollongna da adu we ganakna wot asi natoy atte gudas we narakarakay. Gagayyom, egommo’n Apo Dios de gapuna we nampaligat tako atte sana we biyag. Sosomkon tako we moryad ak Apo Dios kan ditako ya siya pi-ona itton de kabaruwan we banag kan ditako. Pi-ona mantorok taku kan siya ta abakon taku ak satanas gapu kan Jesu Kristo.

Maika simpuro ya turo we Iglato Tinaynan Abraham de boroy na

Genesis 12:1 - 13:4

Osa we orgaw naka-ugud ak Apo Dios kan Abraham we kanana, “taynam de ilim ya sa boroy ni amam, ya umoy ka atte karumaga we asik ipi-ila kan sika. Asik koon sika’e ambalin ak dakor we umili. Gapu kan sika, pagasatan Apo Dios da losan we tagu atte lubong. “Namati ak Abraham atta losan we impanamnaman Apo Dios wot koonada imbagana. Inawit na de asawana ya da puyong na ya dalosan we kuwana. Nangaddaran ate adu we orgaw inggana dumatong atte luta ad Canaan. Inggaw kad sidi, kanan Apo Dios kan siya,”Annaya de luta we ittok atta ganakno.

Maika simpuro ya upat we iglato Da Abraham kan Lot

Genesis 13:5-13

Inggaw de amonakon Abraham we ngadan na Lot. Kummuyog kan Abraham we umoy ad canaan. Da Abraham kan Lot losan da nangdon ak sin-addo we animal. Da pastor we Abraham ya da pastor Lot nansusubog gapu te ippon umanay ak anggaraban da losan.Kanan Abraham kan Lot, “Adi tako mansusubog, mansina ta atte purag. Piliyom di kapon ni luta we pi-om.”Pi-on Lot de kabaruwane luta mangkuwana wot siya pinilina de nabaknang atte ganagan we tanap atte mid-om atte tawwang. Bummorog siya atte adani’n ni ili we nginadanan da Sodom. Nakaugod as kasin ak Apo Dios kan Abraham, kanana.”Sa losan we luta we mailam, ittok kan sika ya da ganakno ingga-ingana.

Maika simpuro ya lima we iglato Inabat Abraham de Ari’n ni Piya

Genesis 14:1-24

Da tagu ad Sodom amod de kinorwingda. Uppat we Ari de kinagubat da Sodom wot abakon da dida. Da nangrog kan dida innara da ak Lot ya da kaboroy na we barud, yakon ummoy da Abraham ya da tagu na winayaan manipud atta kabusor. Mansubli da kad manipud atte baroknit inabat da de mabigbig we Ari. Sa ngadanna Melchezedek. Siya de Ari ad Salem, pi-ona ugudon, pia. Indatong Melchizedek da tinapay kan bayas kan Abraham wot kanana, ”Indumduma’n Apo Dios we kangatoan sika”. Iniggana atte iman da kabusor”. Nangatod ak Abraham ak atodna atte Ari’n ni piya. Sa Ari ad Sodom pi-ona we mangatud kan Abraham yakon adinapun awaton. Adina pun awatun de atod we manggapu atte lawing we Ari. Takon ay no sadi, natingang ak Lot ta ummoy as kasin natagou ad Sodom.

Maika simpuro ya onom we Iglato Binilang Abraham da Bituwon

Genesis 15:1-21

Imbilang Apo Dios ak Abraham we gayyomna. Imbagana we da ganak Abraham pasig we dida da tagu na. Yakon andada-oy ak Abraham ta ippon anak na. Oni kad inaran Apo Dios ak Abraham atta paway wot kanana, “mantangad ka ya binilang no da bituwon – no makwam, sanat de kaadu’n da ganak no.” namati ak Abraham atte imbaga’n Apo Dios, wot ak Apo Dios nas-om kan siya. Imbaga’n Apo Dios kan Abraham we kasin we dumatong de orgaw we da ganak na de manginkuwa atte losan we luta ad Canaan.

Maika simpuro ya pito we Iglato Sa utting we Ishmael

Genesis 16:1-16

Adu we tawon de ummayaw, ippon ay anak da Abraham kan asawan e Sarah. Osa kad we orgaw, kanan Sarah kan Abraham “Makasuyop ka atte katurong ko. Toron awad mabukoran ni boryan taku gapu kan siya.” Sa katurong Sarah, Hagar, nabugui gapu kan Abraham. Oni kad nangimon ak Sarah kan Hagar ummuyong kan siya. Imboon Apo Dios de Anghel na ta balbaliyana ak Hagar. Imbagana kan siya we mangiyanak ak laraki mangngadan ak Ishmael. Adu da dumatong we anak Ishmael ya nambalinda mabigbig we umili. (ak Ishmael de ama’n da Arabu) Imbaga’n Apo Dios kan Abraham,” sa asawam, ak Sarah mangiyanak ak laraki wot gapu kan siya tun-uyok da imbagak kan sika.”

Maika simpuro ya waro we Iglato Nayokyok ak sarah

Genesis 18:1-15

Osa kad we orgaw idi antawon ate siyam puro ya siyam ak Abraham , turo we bubu-onon Apo Dios da dummatong kan dida. Nan-uto’k makan ak Sarah wot iyawat Abraham kan dida atte paway ni sigayda. Oni kad osa ta bubu-onon imbagana de ugud Apo Dios, kanana,” siyam buran manipud atte sana awad de anak Sarah we laraki.” Inggaw ak Sarah ad darom atte sigay wot dingngorna siya. Adi pon mamati wot mayokyok we abus we ossaan. Oni kad kanan Apo Dios kan Abraham,” Paman mayokyok ak Sarah. Awad kad-in gudas we ansigab we koon Apo Dios?”Isun ni imbagan Apo Dios ummanak ak Sarah atte laraki takon ay no mammad-an de tawonna. Nginadanan da siya we Isaac, pi-ona ugudon “Yokyok”.

Maika simpuro ya siyam we Iglato Indawdawatan Abraham da

Genesis 18:16 - 19:29

Simsimmok Apo Dios we yam-anon ad Sodom gapu atta tagu we umanadan de kinarawing da. Imbagana kan Abraham de umoyna koon. Adimpon Abraham naliwatan ak Lot wot kanana, (“yam-anom kad idoga da anggagaddong atta napiko?). (Adim pon kad-in ni ukom ni losan’e lubong koon de ma-un-unan?). nakadagdago kan Apo Dios ta isalakanna ad Sodom, wot kan Apo Dios kan siya, “No awad odasak at simpuro we na-un-unan we tagu atte ili, adikpun yam-anon dida. Sa bubu-unon Apo Dios nan-osog da ad Sodom, yakon sa abus ak naun-unan’e tago ak Lot. Binallaagan da bubu-unon ak Lot we taynana de ili. Oni pon inottag na apuy manipud ad langit. Naamin nayam-an ad Sodom. Abus ak Lot ya da duwa we anak na we bubai ak nailisi.

Maika duwampuro we Iglato Sa Daton Abraham

Genesis 21:1 - 22:19

Sa anak Abraham we Isaac dummakor we babaru. Pinadpadas Dios ak Abraham. Kanan Dios kan siya,”Awitom de ossaan we anak no ak Isaac, ya inatod no we daton kan sakon.”nantarok ak Abraham kan Dios wot pinati na siya. Igammona we mabalin Apo Dios tagowon ak Isaac kasin. Anna kad we madandani na gongaton ak Isaac, gumminga’ Apo Dios kan siya,” Abraham, adim dangran de babaru. Sa sana igammok we iyun-unam pagay sakon. Adim pun intaru de Anak no kan sakon.” Oni kad innilan Abraham de karnero we naipit atte lullugam. Imbis we sa anakna de gongatona sa karnero de gingngat na we daton na kan siya.

Maika duwampuro ya osa we Iglato Sa narakay we Abraham ya sa bubu-

Genesis 24:1 - 25:26

Anna kad we narakay ak Abraham, inayagana de bubu-onona wot kanana, “Ansubli ka atte paguilian ya nanginap ka ak asawan ni anak ko we Isaac.” Adimpun Abraham pi-on we taynan Isaac de luta ad Canaan kan mangasawa atta lawing we buba’in da I-Canaan. Wot sa bubu-unon insapatana we patiyona ak Abraham. Wot Indasana de napintas we bubai we asawaon Isaac. Sa ngadan na Rebekah. Ummanak da Isaac kan Rebekah kan Jacob (Israel) Nambalin we ama ni mabigbig ya dakor we umili ad Israel. Sissiya da tagu ad Israel we matattago atte luta we canaan. Manipud ad Israel dummatong de osa we mangidatong atte ambaroan ni losan we lubong.

Maika duwampuro ya duwa we iglato Niyanak ak Jesus

Galatians 4:4-5; Mathew 1:18-25

Sa ugud Apo Dios tuttuwa (adipun antuli de Apo Dios). Imbagan Dios kan Adam we iboon na de ossaan we pinilina ta siya mangabak kan satanas. Binallaagana ak Noah we yam-anona da tagu we lawing. Impiilana kan Job we pi-ona de kabarowan we makwa kan ditaku. Impiilana kan Abraham we tun-oyona da imbaga na. Sa anna-e iglato mailayo de utting we ngadan na Jesus. Niyanak atte luta ad Israel. Sa inana man-intok we bubai, ngadan na Mary. (Narpu da kan Abraham yak an Isaac da dadakkor da). Sa amana, siya de ossaan ya tuttuwa we Dios. Ak Jesus siya de ossaan we mangidatong ak gasat atte losan we lubong. Siya de ummili ta abakona’k satanas ya insubli na ditaku kan Apo Dios.

Maikaduwampuro ya toru we Iglato Sa natoyan

Galatians 3:13-14

Dummakor ak Jesus we laraki. Insurona de kakopyaan Apo Dios. Kinwana da adu we nakaskasdaaw ta ipiilana we nanggapu kan Apo Dios. Yakon da lawing we tagu adida pun namati kan siya. Gingngat da Jesus magangput da ilansa atte cross we kayo. Dinuspak ni soldado atte tubay de butik na. Tuttuwa we natoy siya. Gagayyom, imbagan Dios kan Adam we matoy no mangan atte bunga ni kayo. Losan taku simmukil kan Apo Dios, wot labbong tako madusa atte katoy ippon patiggana. Yakon natoy ak Jesus ta innarana da dusa taku. Sosomkonyo de inon Dios we nangatod atte karnero kan Abraham we daton na imbis we ak Isaac? Inatod os Apo Dios we anakna we matoy imbis we ditaku. Masmasmok yo de inon Apo Dios we nangibaga kan Adam we awad de imbaon na ta abakona ak satanas? naabak ak satanas manipud natoy ak Jesus para kan ditaku. Sa sana sa kababalin satanas we mangatod ak katoy we agnanayon, nagangput.

Maika duwampuro ya upat we Iglato Matattago ak Jesus

John 20:19-29

Iniggada de long-ag Jesus atte libon, yakon sa mikatlo we orgaw kasin os lummoswa we matattago. Nampaila atta gagayyumna. Yakon osa kan dida mangadan ak Thomas, ippon atte sadi on-oni kad asida imbaga kan Thomas. ”Innila ni de Apo,” yakon adipon namati kan dida. Onipon nampaila ak Jesus kan dida losan. Impailan Jesus kan Thomas de pilat da imana ya sa innoy ne tubay atte butik na. Kanan Jesus kan Thomas , agaynu we manduadua ya mamatika. Amod de ragsak da mamati takon ay adida innila sakon.” Gagayyom adi taku isu’k Thomas we nanduadua kan Apo Dios. Patiyon taku Abraham we namati atta imbagan Apo Dios. Sa pammati taku kan Jesus de mangigammowan taku kan Apo Dios ya inawat taku de biyag we ippun patinggana we kadwa taku siya.